Soạn văn Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) chi tiết Ngữ văn 9

Nội dung bài viết Soạn văn Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) là tài liệu đầy đủ và chi tiết hướng dẫn các em học sinh chuẩn bị tốt phần soạn văn của mình bao gồm kiến thức cần nắm và gợi ý giải các bài tập về hàm ý trong SGK Ngữ văn 9.

Tham khảo thêm bài viết khác:

• Soạn bài Mây và sóng

• Soạn bài Ôn tập về thơ

I. Điều kiện sử dụng hàm ý

Khái niệm và điều kiện để sử dụng hàm ý

a) Khái niệm

Hàm ý hay còn gọi là hàm ngôn, hàm ẩn - Là phần có được thông báo trong câu nhưng lại không được biểu thị, diễn đạt qua từ ngữ. Theo tên gọi phổ thông, nghĩa bóng chính là hàm ý.

Bằng việc suy diễn các từ nghĩa của các từ ngữ cấu thành nên câu, người nói và người nghe có thể hiểu được hàm ý.

Hàm ý được sử dụng với các mục đích khác nhau tùy theo từng hoàn cảnh như:

• Rủ rê, mời mọc;
• Từ chối;
• Lời thiếu thiện chí, đề nghị kín đáo.

b) Điều kiện để sử dụng hàm ý

Cần phải có hai điều kiện sau đây để có thể sử dụng hàm ý:

• Người nói hoặc người viết đã có ý thức để đưa hàm ý vào câu nói hoặc câu văn.
• Người nghe hoặc người đọc có năng lực để giải đoán hàm ý.

Trả lời câu hỏi | Trang 90 SGK Ngữ văn 9 | Tập 2

Đọc đoạn trích trên và trả lời các câu hỏi sau:

1. Nêu hàm ý của các câu in đậm. Tại sao chị Dậu lại không dám nói thẳng với cái Tí mà phải dùng hàm ý?
2. Hàm ý ở câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Tại sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ trong đoạn trích?

Gợi ý:

1.

- Hàm ý trong câu nói: |”Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi”|: Đây là bữa ăn cuối cùng của cái Tí ở nhà, u sẽ phải bán con nên con sẽ không còn được ở đây nữa. => Chị Dậu không dám nói thẳng với cái Tí vì đây là một điều quá đau lòng đối với họ.

- Hàm ý của câu nói: |”Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài”|: Con sẽ bị mẹ bán cho nhà cụ Nghị ở thôn Đoài.

2.

- Hàm ý trong câu nói: |“Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài”| rõ hơn. Chị Dậu nói rõ hơn vì cái Tí vẫn chưa hiểu được hàm ý ở câu nói trước đó của chị.

- Chi tiết cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ ở đoạn trích: Cái Tí nghe nói giãy nảy và hỏi lại mẹ “U bán con thật đấy ư?”.

II. Luyện tập

Câu 1 | Trang 91 SGK Ngữ văn 9 - Tập 2

Đọc các đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:

Người nói và người nghe ở những câu in đậm trong các đoạn trích là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu in đậm ấy. Theo em, người nghe có hiểu được hàm ý của người nói hay không? Các chi tiết nào đã chứng tỏ điều đó?

Gợi ý:

Câu Người nói | Người nghe

Hàm ý

Chi tiết chứng tỏ người nghe đã hiểu hàm ý

a

Anh thanh niên | Ông họa sĩ và cô kĩ sư Mời bác và cô vào uống nước chè Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà …

b

Anh Tấn | Chị hàng đậu Chúng tôi không thể cho chị những thứ này được! Chị hàng đậu nói với giọng châm biếm: “Thật là càng giàu có… giàu có.”

c

Thúy Kiều | Hoạn Thư - Câu “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây” ý mỉa mai, giễu cợt Hoạn Thư phải chịu xét xử của Kiều.

- Câu “Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều” ý rằng người độc ác như Hoạn Thư sẽ bị báo oán

Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu…/ Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.

Câu 2 | Trang 92 SGK Ngữ văn 9 - Tập 2

Hàm ý của câu nói được in đậm dưới đây là gì? Vì sao bé Thu không nói thẳng luôn mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý ở đây có thành công không? Vì sao?

Gợi ý:

- Hàm ý của câu nói được in đậm: Bé Thu muốn nhờ anh Sáu chắt nước nồi cơm hộ.

- Nguyên nhân: Việc bé Thu sử dụng hàm ý mà không nói thẳng luôn ra vì trước đó đã nói thẳng ở câu trước |Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái!| nhưng chưa đạt được hiệu quả.

- Việc sử dụng hàm ý ở đây không thành công vì anh Sáu vẫn ngồi im mà không giúp.

Câu 3 | Trang 92 SGK Ngữ văn 9 - Tập 2

Hãy điền thêm vào lượt lời của nói của B trong đoạn hội thoại sau đây một câu có hàm ý là sự từ chối.

A: Mai về quê với mình đi!

B: /…/

A: Đành vậy.

Gợi ý:

B: Tớ có hẹn trước rồi | Mai tớ có việc bận | Tớ phải đi học | Tớ phải đi làm | Tớ có hoạt động ngoại khóa,…

Câu 4 | Trang 92 SGK Ngữ văn 9 - Tập 2

Tìm hàm ý của tác giả Lỗ Tấn thông qua việc ông so sánh từ “hi vọng” với “con đường” trong các câu văn sau:

Gợi ý:

Hàm ý: Hy vọng thì không thể chắc chắn nhưng với niềm tin, sự cố gắng nỗ lực thì con người có thể đạt được mọi việc.

Câu 5 | Trang 93 SGK Ngữ văn 9 - Tập 2

Tìm những câu thơ có hàm ý mời mọc hoặc từ chối ở các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài thơ Mây và sóng của nhà văn Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn đối thoại một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.

Gợi ý:

- Câu có chứa hàm ý mời mọc:

• Lời của những người trên mây: |“Bọn tớ chơi đùa từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà,|”Bọn tớ chơi với bình minh vàng”|”Bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”|.
• Lời của những người trong sóng: |“Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn.”| Bọn tớ ngao du từ nơi này đến nơi nọ mà không biết từng đến nơi nào”.|

- Câu có chứa hàm ý từ chối:

• Lời của những người trên mây: |”Mẹ mình đang đợi ở nhà”|Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?|
• Lời của những người trong sóng: |”Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà”| làm sao có thể rời mẹ mà đi được?”|

- Viết thêm lời mời mọc rõ hơn:

• Lời của những người trên mây: Hãy lên đây cùng chơi với bọn tớ.
• Lời của những người trong sóng: Hãy đến đây cùng đi ngao du với bọn tớ.

Vừa rồi là toàn bộ nội dung bài hướng dẫn chi tiết phần Soạn văn Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo) của HOCMAI. Hy vọng rằng đây sẽ là tài liệu hữu ích để các em học sinh tham khảo, qua đó hoàn thành tốt bài soạn văn của mình.